موتور قطب چاکدار (Shaded-pole motor) ساختار ، عملکرد و کاربرد ها (برق _ الکترونیک)
پژوهشگر و نویسنده: دکتر ( افشین رشید )
نکته : موتور القایی قطب چاک دار به سادگی یک موتور القایی تک فاز خود است که یکی از قطب های آن توسط حلقه مس (شکاف یا چاک) زده است. حلقه مس نیز حلقه چاک دار نامیده می شود. این حلقه مسی به عنوان یک سیم پیچ ثانویه برای موتور عمل می کند. موتور قطب چاک دار فقط در یک جهت خاص می چرخد و حرکت معکوس موتور امکان پذیر نیست.
تلفات برق در موتور القایی قطب چاک دار بسیار زیاد است. و ضریب توان موتور کم است. القای گشتاور شروع در موتور القایی نیز بسیار کم است. به این دلیل موتور دارای راندمان ضعیف است. بنابراین ، طرح های آنها کوچک نگه داشته می شوند ، و موتور دارای قدرت کمتری است.موتور قطب چاک دار ممکن است دارای دو یا چهار قطب باشد. و سرعت موتور از نظر معکوس با تعداد قطب های مورد استفاده در موتور متناسب است.موتور قطب چاکدار (shaded-pole motor) نوعی موتور AC است که از کویل های میدانی یا کویل های سایه مسی برای تولید میدان مغناطیسی استفاده می کند. موتور های قطب چاک دار نوع اولیه موتور های القایی (induction motor) تک فاز AC هستند. یک موتور قطب چاک دار اساسا یک موتور قفس سنجابی (squirrel-cage motor) کوچک است که در آن سیم پیچ کمکی از یک حلقه یا نوار مسی در اطراف هر بخش از هر قطب تشکیل شده است. این سیم پیچ کمکی تک دور به سیم پیچ سایه (shading coil) شناخته می شود.
جریان های القا شده در سیم پیچ سایه ای موجب می‌شوند شار آن بخش از قطب نسبت به شار بخش دیگر لگ (تأخیر) داشته باشد. نتیجهٔ این تأخیر مانند این است که یک میدان دوار از سمت بدون چاک قطب به سمت چاکدار در حال حرکت باشد و در نتیجه یک گشتاور راه اندازی کوچک فراهم می‌آورد. در این نوع از موتور ها بازده پایین است. موتور های قطب چاکدار ارزان ترین نوع موتور های کم توان هستند و تا حدود ۴۰ وات ساخته می شوند.نوع متداول نا متقارن این موتور ها تنها یک سیم پیچ دارد و هیچ خازن و یا سیم پیچ راه‌اندازی/سویچ راه‌اندازی ندارد که آنها را مقرون به صرفه و قابل اعتماد می‌کند. انواع مدرن و بزرگ تر موتور های قطب چاک دار ممکن است دارای سیم پیچ های فیزیکی متعددی باشند؛ هر چند از نظر الکتریکی یکی محسوب می شوند و ممکن است از یک خازن استفاده شود. از آن جا که گشتاور راه اندازی آنها کم است، برای راندن فن (fan) یا دیگر بار هایی که به راحتی استارت می شوند به کار می رود. موتور های قطب چاکدار ممکن است دارای چند تپ (tap) در نزدیکی یک انتهای سیم پیچ الکتریکی باشند که همانند پنکه های سقفی، سرعت و توان متغیر را از طریق انتخاب یک تپ در یک زمان فراهم می کند.
پژوهشگر و نویسنده: دکتر ( افشین رشید )