برقگیر یا صاعقه گیر (ساختار، عملکرد و کاربرد ها) مبانی برق
پژوهشگر و نویسنده: ( افشین رشید )
نکته: برای کاهش سطح عایقی تجهیزات و کم کردن هزینه ، در زمان وقوع صاعقه (رعد و برق) بایستی اضافه ولتاژها را کنترل و به زمین هدایت نمود. این کار با استفاده از تجهیزاتی همچون برقگیرها محقق میشود.
از طرف دیگر نصب برقگیر ها در شبکه ها نیاز به آشنایی کامل با انواع برقگیرها ، بررسی و تحلیل اصول کار و ساختمان آنها ، عوامل موثر در بروز اشکال در این تجهیزات و نحوه انتخاب و محل نصب آنها می باشد . با پیشرفت تکنولوژی ساخت مقاومت های وابسته به جریان ، بتدریج مقاومت هایی ساخته شده که در ولتاژ نامی جریان اندکی از خود عبور می دهند با ساخت این مقاومت ها گام بزرگی در جهت کنترل اضافه ولتاژهای شبکه اعم از تخلیه جوی ، ولتاژهای موقت و کلید زنی برداشته شد . این تجهیزات هر چند وظیفه حفاظت شبکه در مقابل اضافه ولتاژ ها را دارند ولی بروز اشکال در این تجهیزات علاوه بر هزینه بالا جهت تهیه و نصب آنها ، همواره شبکه های توزیع و انتقال را ساعت ها به حال خاموشی فرو برده اند که در پاره ای از موارد خسارت وارده از این ناحیه خیلی بیشتر از هزینه نصب و نگهداری این ادوات می باشد.در واقع میتوان برقگیرها را به شش نوع زیر دسته بندی نمود:
1 -برقگیر میله ای یا شاخکی ( جرقه ای)
2 -برقگیر سیلیگون کارباید(SIC)
3 -برقگیر لوله ای
4 -برقگیر اکسید فلزی
5 -برقگیر قوس طولانی
6-برقگیر سوپاپی (برقگیر با مقاومت غیر خطی)
برق گیر میله یا سیم‌های رسانایی هستند که در بالای ساختمان نصب می‌شوند. در صورت بروز رعد و برق، این سیستم ایمنی، برق را به سمت زمین هدایت می‌کند. اصلی ترین هدف نصب برقگیر در ساختمان جلوگیری از آتش سوزی پس از برخورد آذرخش است. برقگیر بار الکتریکی ابر ها را تخلیه می‌کنند و در نتیجه مانع از این میشود که صاعقه الکتریکی سیستم برق ساختمان را از کار بیاندازد. این که برق گیر آذرخش‌های الکتریکی را نه جذب می‌کند و نه دفع، مسئله مهمی نیست. همانطور که قبلا گفتیم برق گیر‌ها فقط جلوی ضربه‌ها و حملات ناگهانی صاعقه‌ها را می‌گیرد و بار‌های الکتریکی را به سمت زمین از طریق سیستم‌های رسانا و جسم رسانای دفن شده در زمین هدایت می‌کند، در نتیجه از ساختمان در برابر خسارت ناشی از درجه حرارت زیاد و آتش‌سوزی وابسته به این خطر طبیعی محافظت می‌کند. به بیان دیگر، زمانی که رعد و برق اتفاق می‌افتد، جریان الکتریسیته موجود در آن به دنبال بهترین مسیر برای رسیدن به زمین است که (در این مورد) از طریق سیستم ایمنی جریان برق یا برقگیر انجام میشود.
بهترین مسیر ممکن یا راه رسانا از سیم‌های رسانای ضخیمی ساخته شده است که معمولا از جنس مس یا آلومینیوم هستند. از بین این دو، مس به لحاظ داشتن ظرفیت قابل توجه حمل جریان الکتریسیته، رسانای بهتری است. به وسیله‌ی تغییر جهت بار‌های الکتریسیته به سمت زمین از طریق مسیر رسانا، این سیم‌ها مانع از خسارت‌های ناشی از درجه حرارت بالا به اجسامی غیر رسانایی می‌شوند که در مسیر جریان الکتریسیته قرار می‌گیرند.
نویسنده: دکتر (افشین رشید )