برق گرفتگی و ایمنی برق (مبانی برق برای تازه کار ها) مهندسی برق _ الکترونیک
پژوهشگر و نویسنده: دکتر ( افشین رشید )
نکته :انرژی الکتریکی یکی از بهترین و تمیزترین نوع انرژی هاست، اما استفاده از آن در حالتها و شرایط مختلف با مشکلاتی همراه است که اگر اصول بهره گیری صحیح آن رعایت نگردد، برق گرفتگی پیش میآید که میتواند انسان را تا حد مرگ برساند.
برق گرفتگی انواع مختلفی دارد که میزان تأثیر آن بر بدن و خطرات آن به شدت جریان برق و نوع آن به مدت زمان عبور جریان الکتریکی، اندازه ولتاژ یا فشار الکتریکی برق و مقاومت بدن انسان بستگی دارد. همچنین، مسیر عبور جریان بسیار مهم است؛ زیرا ممکن است از محلی عبور کند که موجب از کارافتادن دستگاه تنفس یا اختلال در کار قلب یا حتی هر دو شود. چند نمونه از حالتهای مختلفی که جریان برق ممکن است از بدن عبور کند، به قرار زیرند:
از یک دست به یک پا، از دست راست به پاها، از دست چپ به پاها، از پا به پا، از دست به دست.
خطرناک‌ترین حالت وقتی است که جریان از یک دست وارد و از دست دیگر خارج شود؛ زیرا در این هنگام جریان برق از قلب و ریه میگذرد و میتواند باعث از کار افتادن آنها و در نتیجه مرگ شود.
بیشتر برق گرفتگی های منجر به مرگ بر اثر تماس مستقیم سیم حامل جریان برق در حمام، استخر، حیاط، زیرزمین، پارک‌ها و یا جاهای مرطوب از بدن افراد به زمین رفته است. بوده که جریان برق مستقیماً بقیه موارد ناشی از فرسودگی کابلها یا عایق بندی نادرست لوازم خانگی و دستگاههای برقی و یا سیم کشی های غلط اتفاق افتاده است.جریان برق در نقاطی از بدن که مقاومت اهمی کمتر باشد بیشتر و راحت تر برقرار و موجب متلاشی شدن و سوزاندن آن میشود.
تمامی نقاط سطح زمین، دیوارها و کف اتاقها در همه طبقات، نقطه ای از دستگاه برق رسانی محسوب میشوند و اگر نقطه ای از بدن موجود زنده از یک طرف به زمین یا دیوارها و از طرف دیگر به سیم برق یا بدنه فلزی یک وسیله برقی مانند یخچال یا کولر...تماس داشته باشد، جریان قوی از بدن او عبور میکند.شدت برق گرفتگی به شدت و مدت عبور جریان برق بستگی دارد و میتواند پیامدهای مختلفی نظیر مرگ، ناشی از ایست قلبی ـ سوختگی داخلی و سوختگی خارجی داشته باشد. بعد از برق گرفتگی ممکن است کلیه ها از کار بیفتند یا دستها به دلیل سوختگی داخلی قطع شوند و یا به علت پرتاب شدن به دلیل لرزش ناشی از برقگرفتگی، استخوانها دچار شکستگی گردند.بنابراین، برای جلوگیری از برق گرفتگی بایستی از تماس با سیم های برق و بدنه فلزی دستگاه های برقی که ممکن است اتصال داخلی داشته باشند، خودداری کنیم.
دو نوع برق گرفتگی وجود دارد:
با ولتاژهای بالا
با ولتاژهای پایین
ً لازم نیست بدن انسان به طور در موارد با ولتاژ بالا، حتما مستقیم با سیم یا کابل برق تماس داشته باشد، بلکه ممکن است در فاصله چند متری هم جریان برق از هوا عبور کند و به بدن فرد منتقل و باعث برق گرفتگی شود. در این موارد، هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالاتر باشد، میزان انتقال و آسیبی که به بدن او وارد میشود بیشتر است.موارد ولتاژ پایین بیشتر در منازل مسکونی اتفاق میافتد. مثال فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی به ویژه آن دسته از وسایلی که در آنها آب ریخته میشود آسیب میبیند و یا ممکن است از طریق کلید برق، برقگرفتگی ایجاد شود.در برق گرفتگی با ولتاژ پایین بدن فرد دچار لرزش میشود، حال آنکه در برقگرفتگی با ولتاژ بالا به دلیل گرفتگی عضلات، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد. ساختمان بدن انسان و هر جانور زندة دیگر در مقابل جریان برق از مقاومتهای زیادی تشکیل شده است و به طور ساده میتوان گفت که مقاومت کل بدن انسان برابر مجموع مقاومتهای اجزای بدن است.کمترین مقاومتها مربوط به عضلات و ماهیچه ها و حساس ترین و ظریف ترین آنها دریچه های قلبی، کبد، ریه و غده تیروئید است.بیشترین مقاومت ها از پوست بدن شروع و به سلسله مویرگ ها میرسد که در مقابل جریان برق دچار سوختگی ناگواری میشوند.
احیای قلبی فرد برق گرفته (CPR)
احیای قلبی (CardioPulmonary Resuscitation) که CPR هم نامیده می شود، یعنی مجموعه ای از اقدامات که توسط افراد آگاه و حاضر در صحنه برای بازگرداندن اعمال دو عضو حیاتی قلب و ریه و رساندن خون و اکسیژن به مغز برای جلوگیری از آسیب مغزی، انجام می شود. احیای قلبی ریوی را به دو صورت اقدامات پایه ای حمایت از حیات (BLS) و اقدامات پیشرفته حمایت از حیات (ALS) انجام می دهند. CPR پایه را می توان بدون هیچ وسیله اضافه و با دستان خالی هم انجام داد. انجام صحیح و به موقع این روش، می تواند باعث نجات جان انسانهای زیادی از مرگ حتمی شود. در مورد CPR پیشرفته اقدامات تخصصی تری نظیر مراقبت از راه هوایی حین CPR انجام می شود.
نویسنده: دکتر (افشین رشید )