نحوه تعمیر انواع برد های الکترونیکی سوخته و بازیابی آنها (الکترونیک تخصصی)
نکته: (در سطح بالای الکترونیک کارشناسی ارشد واژه ای با عنوان بورد سوخته و غیر قابل بازیابی وجود ندارد تمامی بوردهای الکترونیکی با سیم کشی مدار قابل بازیابی و راه اندازی دوباره میباشد فقط اگر علم شناخت قطعات_BGA_ SMA_SMD را داشته باشیم )
در برخی موارد پیش می آید که مدار به دلایلی آسیب جدی دیده و نیازمند یک ترمیم کلی می باشد و حتی برخی از قسمت های مدار ارتباطشان با هم قطع شده است که معمولاً به دلیل دستکاری مدار به دست افراد ناوارد بوده است ، زیرا خیلی اتفاق می افتد که دستگاه خراب خود را به یک تعمیرگاه الکترونیک می برید و شخص تعمیرکار نه تنها نمی تواند عیب را پیدا کرده و مشکل را برطرف کند بلکه به دلیل عدم مهارت و دانش کافی در این زمینه باعث خرابی بیشتری در مدار می شود و بنابراین شما که توان کافی در زمینه تعمیرات مدار را دارید حال باید عیب مدار را پیدا کرده و آن را تعمیر کنید. در ابتدا در زیر یک مدار الکترونیک را می بینید .
(تمامی خطوط باس BUS بالا با سیم کشی مدار با سیم لاکی قابل اتصال دوباره و راه اندازی دوباره میباشد به غیر از خطوط دیتا )
بیشترین خرابی که برای مدارات الکترونیکی ناشی از دستکاری های غیر اصولی پیش می آید برای بخش آی سی ها است. در برداشتن و نصب مجدد آی سی ها باید دقت زیادی بکنید تا جای پایه های آی سی ها کنده نشده و متالزه ی برد سالم بماند تا بتوانید آی سی بعدی را نصب کنیم و دستگاه کار کند.
در خیلی اوقات دیگر کار از کار گذشته و شما باید مدار را ترمیم کرده و بخش های خراب را به حالت اول باز گردانید تا در صورت نصب قطعات آن قطعه با مدار در ارتباط بوده باشد. برای این کار دو راه وجود دارد که در ادامه به آن و آموزش این روش ها می پردازیم.
در ابتدا باید با استفاده از شماتیک مدار سعی کنید که اتصالات قطعات و مسیرهای ارتباطی را چک کنید تا در زمان باز سازی، قطعات و مسیر ها را اشتباه به یکدیگر متصل نکرده باشید. زیرا وصل کردن اشتباه پایه های قطعات منجر به سوختن کلی مدار خواهد شد. بعد ،اطمینان از مسیر قطعات بهتر است بخش هایی که قرار است به هم وصل شوند را با وسیله ای مانند ماژیک علامت گذاری کنید ، مثلاً مسیر اتصال پایه ی مقاوت به پایه emitter ترانزیستور را علامت گذاری کرده و خط بکشید تا به دلیل زیاد بودن مسیر های خراب که باید ترمیم شود دچار سردرگمی نشوید. بعد از این که مسیر ها را مشخص کردید حال نوبت به اتصال صحیح این مسیر ها می باشد ، خب شاید بگویید که با چه چیزی این مسیر ها را به یکدیگر وصل کنیم و خب در اولین حالت خیلی ها به استفاده از سیم فکر می کنند که این مسیر ها را با سیم به یکدیگر وصل کنند که البته فکر بسیار خوبی است زیرا قرار است این مسیرها با سیم به یکدیگر وصل شوند زیرا سیم از مس بوده و رسانایی خوبی دارد و متالیزه ی خود مدارت ( فیبر مدارچاپی - PCB) نیز از مس می باشد. به دلیل این که نمی توانید متالیزه را آنطور که شرکت ایجاد کرده است ایجاد کنید. البته می توانید خود از ابتدا باروش هایی که وجود دارد یک pcb ویا همان فیبر مدار چاپی ایجاد کنید و تمیز هم در بیاید ولی مدار فوق را که قطعات رویش سوار است را به غیر از سیم کشی ،کاری بیشتر نمی توان کرد.
ولی در اینجا نوع سیم کشی به این گونه نیست که بخواهیم از هر سیمی استفاده کنیم زیرا بنابر نوع هر قطعه و میزان جران کشی و مصرف ولتاژ آن قطعه باید سیم با قطر مناسبی انتخاب شود و نوع سیم مورد استفاده در ترمیم و سیم کشی مدار از نوع سیم لاکی می باشد. سیم لاکی همان طور که از نامش پیداست دارای یک لایه ی عایق براق می باشد که اجازه اتصال سیم را نمی دهد و به عبارتی این نوع سیم با این که داخلش به خوبی دیده می شود دارای عایق محافظ مانند سیم های معمولی می باشد منتها از نوع شفاف.
جنس سیم لاکی نیز از مس می باشد ورسانایی خوبی را دارد و به همین دلیل استفاده در مدارت الکترونیکی به جهت ایجاد اتصال و ارتباط بین قطعات گزینه ی مناسبی می باشد.
روش متصل کردن و سیم کشی و ارتباط دادن دو قطعه با یکدیگر با استفاده از روش سیم کشی:
در ابتدا همان طور که گفته شد مسیر را روی مدار با ماژیک مشخص می کنید ، سپس به اندازه ی مورد نیاز که معمولاً به سانتی متر است مقداری از سیم را بریده و از قرقره ی خود جدا می کنید و بعد از آن یک طرف سیم را با حرارت ،عایقش را ذوب میکنیم تا به عبارتی سیم لخت شود ( البته لخت شدن سر سیم های لاکی به دلیل شفافیت روکش سیم دیده نمی شود ولی می توانید با روشی که در ادامه گفته می شود از اتصال درست سیم اطمینان حاصل کنید).
بعد از لخت کردن سر سیم با حرارت نوک سیم را به یک پایه ای از قطعات مورد نظر و به پایه ی مورد نظر قطعه لحیم می کنید. سپس سر دیگر سیم را به همان روش لخت کرده و به پایه ی قطعه ی دیگر و به پایه ی مورد نظر آن قطعه لحیم می کنید و به این گونه ارتباط بین دو پایه ی قطعه که در مدار اصلی مسیر ارتباطیشان از بین رفته برقرار می شود. حال برای اطمینان از اتصال سیم بین دوپایه مولتی متر را در رنج بوق قرار دهید و با پراپ ها دو سر سیم را که به دوقطعه متصل و تست کنید که چنان چه صدای بوق ممتد شنیده شود دلیل بر اتصال صحیح سیم کشی می باشد و چنان چه صدایی شنیده نشود یعنی اتصال شما ایراد دارد و به درستی انجام نگرفته که باید باز هم سیم را جداکرده و اینبار با دقت بیشتری لحیم کاری و سیم کشی را انجام دهید.
نکته مهم.
1 - در سیم کشی قطعات smd و در کل در ترمیم مدار smd به دلیل استفاده از سیم لاکی نازک برای سیم کشی در مرحله ی اول و قبل از لحیم کردن نوک سیم به پایه ی قطعه نیازی به لخت کردن سیم با حرارت و یا با ورشه ای دیگر نیست زیررا سم مورد استفاده برای سیم کشی مدارت smd به دلیل نازکی بیش از حد و ضعیف بودن عایق آن در زماتن لحیم کردن نوک سیم به پایه قطعه با حرارت هویه نوک آن خود به خود لخت می شود و اتصال برقرار می گردد ولی با این حال با روش تست با مولتی متر بعد از سیم کشی حتماً اتصال را تست کنید.
2 – بعد از اتصال و سیم کشی موفق بهتر است با مقدار بسیار کمی چسب سیلیکون سیم را در مسیر خود بدون اتصال بدنه سیم ( هرچند که عایق است ) به دیگر قطعات بچسبانید تا هم عایق کاری محکمتری کرده باشید و هم بدین گونه از تکان خرودن و اتصالات احتمالی سیم جلوگیری کرده اید.
نویسنده : مهندس افشین رشید
کارشناسی ارشد برق _الکترونیک از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران